حمل و نقل و ترانزیت
نکاتی که هر صادرکننده‌ای باید درباره‌ی حمل و نقل بین المللی بداند
ارسال کالا به کشورهای مختلف به عوامل مختلفی از جمله شرایط جغرافیایی کشورهای مبدا و مقصد، مسافت، نوع کالا، وزن، قیمت و … بستگی دارد، به همین دلیل حمل و نقل کالا می‌تواند به یک مسئله پر ریسک برای تجار تبدیل شود.
حمل و نقل یک کشور به زیرساخت آن یعنی جاده‌ها، راه آهن، فرودگاه، ایستگاه اتوبوس و بنادر مرتبط است. یکی از نیازهای اساسی هرصادر کننده، نیاز به اطلاعات راجب سیستم حمل و نقل است. در این نوشتار هر آنچه درباره ی حمل و نقل بین المللی لازم است، مطالعه خواهید کرد.
حمل و نقل بین المللی
برای توصیف ارسال یک بسته، نامه، کالاهای سبک و سنگین و یا تحویل گروهی از بسته ها به اقصی نقاط دنیا از اصطلاح حمل و نقل بین المللی استفاده میشود که به دلیل تعداد منابع درگیر در این حین برای ارسال و دریافت بسته از یک کشور به کشور دیگر، حمل و نقل بین المللی معمولا گرانتر از شرکتهای تحویل داخلی کالا است.
جابه‌جایی بین‌المللی کالاها طبق قرارداد حمل و نقل بین المللی کالا، صورت می‌گیرد. در این قرارداد چگونگی حمل کالا مشخص میشود و در مواردی که مسئولیت حمل بر عهده فروشنده است به وسیله فروشنده و بر اساس شرایط قرارداد فروش، قراردادی با حمل کننده منعقد میشود مبنی بر اینکه کالا را در مقصد مشخصی به خریدار تحویل دهد.
انواع حمل و نقل بین المللی
به طور کلی می‌توان روش‌های اساسی برای ترانزیت کالاها را به 6 دسته تقسیم کرد:
- حمل و نقل هوایی
- حمل و نقل دریایی
- حمل ونقل جادهای
- حمل و نقل ریلی
- حمل و نقل از طریق خطوط لوله
- حمل و نقل مرکب که ترکیبی از شیوه‌های فوق است.
حمل و نقل هوایی
ترانزیت هوایی بر اساس سه فاکتور مهم حجم کالا، زمان تحویل و قیمت به انواع مختلف تقسیم میشود که در واقع هیچ‌کدام نسبت به دیگری برتری ندارند؛ اما هر کدام با توجه به نیاز افراد کاربرد دارند و امکان سهولت در جابه جایی کالا و مسافر را فراهم می‌کنند. هزینه‌ها، ارزش کالای حمل شده و همچنین سایز و وزن کالا، از مواردی است که باید در رابطه با ویژگی‌های حمل و نقل مورد ارزیابی قرار گیرد؛ بطوریکه اگر کالای مورد نظر طلا یا اسکناس است، باید ایمن‌ترین روش حمل هوایی را انتخاب کرد. در ادامه این گفتار به روش‌های اصلی انواع حمل و نقل هوایی اشاره می‌کنیم و اطلاعاتی در این باره در اختیارتان قرار می‌دهیم.
پرواز چارتر
زمانی که تمام صندلی‌های یک هواپیما به طور یک‌جا در اختیار یک شرکت هواپیمایی قرار گیرد، به آن پرواز چارتر گفته میشود. از این پروازها معمولا برای مسیرهای پرتردد استفاده میشود تا امکان رزرو بلیت در زمان‌های مختلف میسر باشد.
از مهم‌ترین مزایای روش چارتر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صرفه جویی در مصرف هزینه‌های ترانزیت
- مسیر کوتاه‌تر نسبت به سایر انواع روش حمل و نقل هوایی
- امکان رزرو گروهی
- امکان رزرو مدت‌دار؛ مثلا ۳ ماه
- اجاره کردن هواپیما بصورت دربست برای مدت زمانی مشخص
پرواز سیستمی
تفاوت اصلی پرواز سیستمی با پرواز چارتر دارای تفاوت‌هایی است که می‌توان به تفاوت در در برنامه زمانی، هزینه بلیت و شرایط سنی اشاره کرد؛ به طوریکه در پرواز سیستمی برنامه و هزینه پروازها در طول ماه مشخص است و امکان تغییر آن توسط مسافران وجود دارد؛ اما در روش چارتر این امکان میسر نبوده و امکان تغییر تاریخ و ساعت پرواز وجود ندارد.
پرواز بازرگانی
در این روش پرواز، فقط کالاها جابجا می‌شوند که حمل آنها دارای قواعد و اصول بخصوصی است که توسط شرکت هواپیمایی ایران و شرکت هواپیمایی بین المللی ایکائو تعیین میشود. حمل و نقل بین المللی کالا به دو روش کارگو و فریت انجام میشود که روش نخست مقرون به صرفه‌تر است. در روش کارگو حمل کالا به صورت دسته جمعی بوده و افراد می‌توانند بارهای کم خود را به همراه سایر مرسولات به مقصد ارسال کنند. این روش بوسیله هواپیماهای مخصوص باربری انجام شده و طبق استانداردهای ایمنی صورت می‌گیرد.
روش فریت به به حمل کالاهای مسافرانی که قصد سفرهای طولانی مدت را دارند و تجاری نمی‌باشد مربوط میشود. به همین دلیل برای ترانزیت باید از هواپیماهایی استفاده شود که امکان حمل بار را به این روش داشته باشند.
حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی از مهم‌ترین حالت‌های حمل و نقل بین المللی می‌باشد که در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد. قرنهاست که این روش به بشر کمک می کند تا شرایط سفر و ترانزیت خود را برآورده سازد. با وجود گسترش تکنولوژی، حمل و نقل دریایی همچنان اهمیت خود را از دست نداده است. طبق یک تخمین، حدود 90 درصد حمل و نقلبین المللی از طریق دریا انجام میشود.
انواع بار در حمل و نقل دریایی
حمل دریایی و اقیانوسی با نرخ باربری متفاوت دریا می‌تواند به چند دسته مختلف تقسیم شود ، که در زیر توضیح داده شده است. نمونه‌هایی از محصولاتی که توسط حمل و نقل دریایی حمل می‌شوند عبارتند از: فرآورده های نفتی ، معادن و محصولات شیمیایی
مزایای حمل بار دریایی
- هزینه کم در جابجایی بارهایی که حجم بالا دارند
- هزینه تعمیر و نگهداری کمتر در مقایسه به حمل و نقل ریلی، جادهای و هوایی
- مناسب‌ترین شیوه حمل‌ونقل و ترانزیت کالاهای عظیم‌الجثه
- امکان جابجایی کانتینرهای حمل بار کشتی در مسیرهای زمینی و ریلی
- ایمنی بالای بار در برابر حوادث
- امنیت بالای بار به دلیل پلمپ شدن کانتینر حمل بار
- تنوع زیاد انواع کشتی حمل بار که موجب انعطاف‌پذیری حمل دریایی میشود.
معایب‌های حمل بار دریایی
- سرعت جابجایی بار از طریق حمل و نقل دریایی کند‌تر از سایر شیوه‌های حمل است.
- وجود شرایط آب و هوایی نامناسب سبب تاخیر در انتقال بار شود.
- از لحاظ مسیر و زمان‌بندی حمل‌ونقل دریایی انعطاف پذیری کم‌تری دارد.
- رهگیری بار در حمل‌ونقل دریایی مشکل است.
- بعد از رسیدن محموله به بندر، نیاز به جابجایی زمینی بار تا مقصد اصلی وجود دارد
حمل ونقل جاده ای
در مسافت‌های نزدیک، بهترین گزینه استفاده از جاده برای حمل و نقل است. چرا که از نظر هزینه و زمان خریدار یا فروشنده را اذیت نمی‌کند. می‌تواند انعطاف‌پذیرترین گزینه برای تجارت بین المللی و ترانزیت باشد. این روش معمولاً سریع و کارآمد است.
حمل و نقل جاده ای از مزایای زیر برخوردارند:
- کم هزینه است
- استفاده از شبکه‌های گسترده جادهای امکان پذیر است
- امکان برنامه ریزی حمل و نقل و ردیابی محل کالاها وجود دارد
- تحویل ایمن و خصوصی است
حمل و نقل جادهای از خطرات زیربرخوردارند:
- مسافت‌های طولانی زمینی، زمان زیادی می‌برند
- ممکن است تاخیر به خاطر ترافیک و خرابی وجود داشته باشد
- خطر آسیب دیدن کالاها به ویژه در مسافت‌های طولانی وجود دارد
- هزینه عوارض در برخی کشورها خیلی زیاد است
- بعضی از مقررات راهنمایی و رانندگی در کشورها محدود کننده و آزاردهنده است.
در این روش می‌توان وسایل نقلیه را سلیقه‌ای انتخاب کرد. اما برای کار با وسایل نقلیه شخصی، شما باید مجوزها، هزینه سوخت، مقررات، آموزش راننده و مالیات را در نظر داشته باشید.
حمل و نقل ریلی
به دلیل استفاده از واگن های طویل و حجیم امکان ارسال انواع بارها در حمل و نقل ریلی فراهم است. حمل و نقل ریلی روشی مقرون به صرفه و کارآمد برای جابجایی کالا و ترانزیت است.
مزایا حمل و نقل ریلی
حمل و نقل ریلی بسیار ایمن و دوستدار محیط زیست است.
- از نظر هزینه مقرون به صرفه تر از کشتی و حمل هوایی است.
معایب حمل و نقل ریلی
- حمل و نقل ریلی گرانتر از حمل جادهای است.
- تقویم و زمان حمل و نقل ریلی ثابت است و قابل تغییر نیست.
- تفاوت ریل‌های کشورهایی مثل CIS بر زمان حمل و نقل تاثیر می‌گذارد.
حمل و نقل از طریق خط لوله
یکی از مسائل مهمی که مدیران برنامه ریزی در صنعت نفت با آن رو به رو هستند، انتخاب روشی مناسب برای انتقال فرآورده‌های نفتی از نقاط تولید به نقاط مصرف است. حمل فرآورده‌های نفتی با خط لوله به عنوان روشی مطمئن و اقتصادی، نقش کلیدی در انتقال دارد و برای مواردی که حجم بالایی از فرآورده به فواصل دور فرستاده میشود، بصرفه است. خطوط لوله معمولا پالایشگاه‌ها را به انبارها و مرکز توزیع عمده متصل می‌کنند.
حمل و نقل مرکب
حمل و نقل مرکب نوعی روش ارسال بار است که برای ارسال محمولات، حداقل از دو روش حمل تحت عنوان یک قرارداد استفاده میشود.
در روش حمل و نقل مرکب از دو نوع بارنامه استفاده میشود:
بارنامه سراسری: بارنامه سراسری، سندی است برای ارسال بار که این بارنامه وابسته به سازمان خاصی نیست و هر شرکتی که برای ارسال محمولات خود و ترانزیت حداقل از دو روش حمل استفاده کند می‌تواند از بارنامه سراسری بهره‌مند شود. مسئولیت حمل بار از مبدا تا مقصد، برعهده صادر کننده بارنامه می باشد.
بارنامه حمل مرکب: در در این بارنامه شرکت باربری مسئول است دقیقاً توضیح دهد که محموله در هر مقصد توسط چه وسیله‌ای حمل شده است. بارنامه حمل مرکب برای اعضای سازمان فیاتا صادر می شود. فیاتا یکی از بزرگترین سازمان‌های غیردولتی در خصوص حمل و نقل در جهان است که دراتریش بنا شده است و شرکتهای زیادی زیر نظر این سازمان، مشغول به خدمت رسانی و فعالیت هستند. براساس این بارنامه کلیه مسئولیت های حمل کالا بر عهده کارگزاران حمل بار می‌باشد.
وظایف شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی
فعالیت‌های شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی شامل دو دسته فورواردی و کریری میشود.
فورواردی عبارت است از عملیات هماهنگی و ترتیب حمل کالا به یکی از طرق مختلف زمینی، هوایی، دریایی و یا ترکیبی از آنها و قبول مسئولیت به موجب بارنامه صادره و قراردادهای منعقده. به عبارتی فورواردر شخص حقوقی است که قرارداد حمل سراسری با مشتری منعقد مینماید. شرکت‌هایی که طرف قرارداد مستقیم با مشتری قرار می‌گیرند فورواردر محسوب می‌شوند.
فعالیت کریری بین‌المللی عبارت است از تصدی بلافصل جابجایی کالا از کشوری به کشور دیگر به یک طریق حمل و بر طبق قرارداد حمل. به عبارتی کریر شخص حقوقی است که با انعقاد قرارداد حمل با شرکت فورواردر یا صاحب کالا و با قبول انجام عملیات حمل با استفاده از وسایل و تجهیزات در اختیار خود متعهد می‌گردد.
کریر و فورواردر هر کدام چه وظایفی بر عهده دارند؟
وظایف کریر
- انعقاد قرارداد حمل و صدور راهنامه
- تهیه اسناد و مدارک برای امکان سفر از قبیل کارنه تیر، کارنه دوپاساژ، دوزبلاغ، ویزا، بیمه نامه، گواهی قبولی و…
- تودیع ضمانت نامه‌های لازم به ارگانهای ذیربط جهت اخذ مدارک و اسناد ضروری
- تعیین کامیون مناسب برای حمل با توجه به مهلت مقرر در قرارداد
- تحویل گرفتن کالا از فروشنده یا فورواردر و نظارت بر بارگیری کامیون از طریق تطبیق مندرجات اسناد حمل با محموله
- ارائه اسناد مربوط به مقامات گمرک از مبدا تا مقصد راهنامه و مراقبت در سالم نگه داشتن پلمپ‌های گمرکی
- رعایت مسیر مشخص شده و مدت زمان حمل کالای ترانزیتی که مقامات گمرکی تعیین می‌کنند تحویل کالا به گیرنده در محل‌هایی که به وسیله مقامات گمرکی تعیین و اجازه داده میشود
- رعایت مدت زمان حمل کالا و مسیر طبق قراداد
- تخلیه، نظارت بر تخلیه و شمارش کالا
- امضای اسناد از جمله کسر و اضافه یا آسیب دیدگی
- دقت در تحویل محموله به مقصد و اخذ گواهی‌های مربوطه
وظایف فورواردر
- صدور پروفرمای حمل
- انعقاد قرارداد حمل با صاحب کالا
- صدور بارنامه
- جمع آوری
- انبارداری بار
- بسته بندی بار
- بیمه باربری
- انجام تشریفات گمرکی در مبدا و برحسب کار
- ثبت قرارداد با موسسه‌های مختلف حمل کننده و دریافت راهنامه یا بارنامه زمینی، دریایی و هوایی
- کسب اطلاعات لازم در ارتباط با جریان حمل و ارائه اطلاعات کسب شده به صاحب کالا برحسب قراردادهای بسته شده بین صاحب کالا و شرکت حمل و نقل تحویل کالا به گمرک مقصد
- دریافت صورت جلسه کسر و اضافه و آسیب دیدگی کالا و دست خوردگی
- انجام تسویه حساب با طرف‌های ذیربط
- اعلام ورود کالا به صاحب کالا
سخن پایانی
قراردادهای حمل و نقل بین‌المللی کالا از جمله قراردادهای پیچیده و حساس بوده و نیازمند طراحی و تنظیم توسط کارشناس حقوقی متخصص می‌باشد. شرکت مدیریت صادرات پارس فیدار، با تجربه بلند مدت در تنظیم قراردادهای تجاری بین‌المللی آماده خدمت رسانی در تنظیم این دست از قرارداد‌ها با شرکت‌ها می‌باشد.