اگر به عنوان فردی که در تجارت فعالیت دارد درحال مطالعه این نوشتار هستید، باید بدانید خطرات موجود در تجارت، اهمیت بیمه صادرات را دو چندان می‌کند؛ اما چرا تجارت صادرات نیاز به بیمه دارد؟ بیمه کالاهای صادراتی در تجارت بین‌المللی چه اهمیتی دارد؟ محموله صادراتی را چطور می‌توان بیمه کرد؟
در این نوشتار، تمام نکاتی را که لازم است در رابطه با بیمه صادرات کالا، انواع بیمه‌های صادرات کالا و دلایل نیاز به بیمه در زمان حمل و نقل، بدانید بیان کرده‌ایم.
بیمه صادرات کالا چیست؟
بیمه‌های حمل و نقل صادراتی بیمه‌هایی هستند که در آنها مبدا ایران و مقصد کشور خارجی باشد. بیمه‌های حمل و نقل وارداتی، صادراتی و ترانزیت براساس مبدأ و مقصد آنها متمایز می‌شوند و کلیه صادرکنندگان کالا به دقیق قرار خواهد گرفت. مبلغ حق بیمه مربوطه با توجه به شرایط سیاسی و تجاری کشور خریدار، نحوه پرداخت، شرایط اعتبار و تاریخ سررسید دریافت وجه محاسبه می‌شود. حق بیمه می‌بایست به صورت ارزی بسته به ارز مندرج در قرارداد به حساب صندوق واریز گردد. در عقد بیمه صادرات، رابطه حقوقی بین بیمه‌گزار و بیمه‌گر به وجود می‌آید که منشا تعهد است. بیمه‌گر متعهد است تحت شرایط معینی در صورت بروز حادثه از بیمه شده رفع زیان کند. بیمه صادرات جز عقودی است که هیچ یک از طرفین حق فسخ آن را ندارند.
ضرورت بیمه صادرات
درصورتیکه کالا زمان حمل و نقل از بندر اعزام به مقصد دچار آسیب شود، صادر کننده متحمل ضرر مالی خواهد شد. برای مانع شدن از ضرر، صادرکننده ناچار به گرفتن بیمه‌نامه می‌شود تا بتواند در برابر صدمات فیزیکی، از کالای خود محافظت کند. در صورتیکه حمل کالاها از طریق دریا صورت گیرد، این بیمه به عنوان بیمه باردریایی شناخته می‌شود. در صورت حمل هوایی از اصطلاح بیمه بارهوایی استفاده می‌شود. با این حال در عمل، بیمه صادرات، به جای هر دو اصطلاح استفاده می‌شود و مقررات آنها معین است.
نیاز به بیمه صادرات عمدتا به دو دلیل حقوقی و تجاری احساس می‌شود. مسئولیت حقوقی واسطه‌ها محدود است. به نمایندگی‌های ترخیص و حمل و نقل، مقامات حمل و نقل بندری، گمرکی و… واسطه می‌گویند. واسطه‌ها کالا را در مراحل مختلف اداره می‌کنند. چنانچه خسارت ناشی از حوادث، از حیطه اختیار خارج باشد و یا خسارتی علی رغم مراقبت منطقی آنها انجام شده باشد، هیچ مسئولیتی را برعهده نخواهند گرفت. در زمان تأمین مالی پس از حمل و نقل، بانک‌ها نیز برای محافظت از منافع مالی خود اصرار به پوشش بیمه صادراتی دارند. بیمه صادرات حتی با توجه به ملاحظات تجاری مورد نیاز است. به محض اینکه کالا دچار آسیب شود، احتمال دارد وارد کننده پرداخت خسارت را قبول نکند، در حالی که ضرر وارد شده، ممکن است فقط برای حمل کالا نباشد، بلکه از دست دادن سود را نیز همراه داشته باشد.
بیمه‌نامه چیست؟
بیمه‌نامه زمانی صادر می‌شود که صادرکننده مایل است یک محموله خاص ارسالی برای یک خریدار مشخص را در مقابل خطر عدم دریافت وجه کالای صادراتی، ناشی از بروز ریسک‌های سیاسی و تجاری کشور مقصد بیمه صادرات نمایند. قبل از صدور این بیمه‌نامه، خریدار خارجی و یا بانک وی مورد اعتبارسنجی قرار گرفته و قرارداد و یا اعتبار اسنادی که قرار است تحت پوشش قرار گیرد، بررسی خواهد شد.
اصطلاحاتی که باید در ارتباط با بیمه صادرات بدانید
بیمه‌گر: به شرکت بیمه‌ای گفته می‌شود که مشخصات آن در بیمه‌نامه نوشته شده است و در ازای دریافت حق بیمه، متعهد به جبران خسارت‌های احتمالی طبق شرایط مندرج در بیمه‌نامه می‌باشد.
بیمه‌گذار: بیمه‌گذار شخص حقیقی یا حقوقی مذکور در این بیمه‌نامه است که که بیمه را خریداری نموده و متعهد پرداخت حق بیمه صادرات آن می‌باشد.
ذی‌نفع: شخصی که بر اساس درخواست بیمه‌گذار، نام او در بیمه‌نامه ذکرگردیده است و تمام یا قسمتی از خسارت به او پرداخت می‌شود.
حق بیمه: به مبلغی گفته می‌شود که در بیمه‌نامه مشخص شده و بیمه‌گذار وظیفه دارد آن را هنگام صدور بیمه‌نامه یا طبق شرایطی که در بیمه‌نامه مشخص می‌شود، به بیمه‌گر پرداخت نماید.
موضوع بیمه: به اموال مندرج در جدول مشخصات، موضوع بیمه‌نامه می‌گویند. موسسات اعتباری و بانک‌ها براساس تعهد بیمه‌گر می‌توانند با اطمینان بیش‌تری تسهیلات مالی را در اختیار واردکنندگان و یا صادرکنندگان قرار دهند و تعهدات متقابلی را در مقابل بازرگانان به عهده گیرند .
فرانشیز: قسمتی از هر خسارت که به عهده بیمه‌گذار است و مقدار آن در بیمه‌نامه مشخص می‌گردد.
انواع بیمه نامه‌های صادراتی
هریک از این بیمه‌نامه‌ها شرایط و مقررات خاص خود را دارند که مناسب برای نوع خاصی از کالای صادراتی می‌باشند. لازم به ذکر است کلیه صادر کننده‌های ایرانی که دارای کارت بازرگانی می‌باشند، می‌توانند از این بیمه‌نامه‌ها استفاده نمایند.
انواع بیمه‌نامه‌های صادراتی عبارتند از:
بیمه اعتبار صادرات
در صورتیکه مشتری نتواند هزینه کالاهای خریداری شده را بپردازد، این نوع سیاست به شما کمک می‌کند. این سیاست فوق‌العاده مردمی تضمین می‌کند که شما مجبور نیستید بخاطر ترس از شکست خوردن، از سودهای این تجارت استفاده نکنید. بیمه اعتبار صادرات، این فرصت را می‌دهد تا با ارائه اطلاعاتی در مورد سوابق اعتبار خریدار و گزارش تاریخچه مالی عمومی، بتواند جلوی شرایط بالقوه خطرناک را بگیرد. در نتیجه بیمه‌گر متعهد می‌شود که توانایی خریدار را در پرداخت تأیید کند. در موارد اندکی که معامله با مشکل مواجه می‌شود، در صورت ضرر، بیمه‌گر 80 تا 90٪ از کل هزینه بدهی را پرداخت می‌کند.
بیمه‌ی دریایی
بیمه دریایی کالاهای صادراتی بر خلاف نامش، فقط شامل محموله‌هایی که از طریق دریا حمل می‌شوند نمی‌شود. این به این معنی است که از زمان ترک کالا از دست تأمین‌کننده تا زمانیکه به خریدار تحویل داده می‌شود، پوششی برای کالاها فراهم می‌کند.
با انتقال محموله از کارخانه به محل ذخیره‌سازی برای ارسال و همچنین حمل‌ونقل انتخابی، تا دریافت خریدار ، موارد زیادی وجود دارد که می‌تواند بین این دو نقطه اشتباه باشد. این بهترین نوع بیمه صادراتی کالا برای مراقبت از تمام این ترمینال‌ها و اطمینان از تحویل سالم کالا به مشتری است.
بیمه ریسک سیاسی
یکی از انواع بیمه کالای صادراتی است و برای بازرگانانی است که با اقتصادهای نوظهور سروکار دارند. این کشورها مستعد دخالت مقامات دولتی هستند که در نهایت منجر به مصادره کالا یا عدم پرداخت هزینه برای آنها می‌شود. این دولت‌ها، ناخواسته قوانینی را تصویب می‌کنند که می‌تواند سبب مسدود کردن کانال‌های عادی انتقال پول به خارج از کشور یا حتی مصادره دارایی‌های تجاری شود.
بیمه تبدیل ارز
عامل عمده‌ای که گاهی موجب ضرر و زیان بزرگی برای تجار بین‌المللی می‌شود، ضرر تبدیل ارز است. این شرایط ممکن است در زمان شروع یک معامله در جریان بوده باشد ولی بعد کاملاً تغییر کند و شما را در اوج شکست رها کند. این شکل از بیمه صادرات در برابر هرگونه خسارتی که ممکن است ناشی از تأثیر منفی حرکت ارز باشد را کاهش می‌دهد.
بیمه‌نامه کل گردش صادرات
این بیمه‌نامه در طول اعتبار یک‌ساله خود، کلیه صادرات صادر کننده، به کشور های مختلف را در برابر ریسک‌های سیاسی و تجاری تحت پوشش قرار می‌دهد.
بیمه بلااثر شدن قرارداد صادراتی
این بیمه‌نامه، ناشی از بی اثر شدن اعتبار اسنادی یا قراردادهای صادراتی را تحت پوشش قرار می‌دهد. به عبارت دیگر در اثر بروز هریک از ریسک های تحت پوشش، خسارت وارد شده به صادر کننده ایرانی جبران خواهد گردید. به شرط اینکه بروز خسارت ناشی از قصور وی در ایفای تعهداتش نباشد.
بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری
این بیمه‌نامه، اصل و سود سرمایه گذاری میان و بلند مدت سرمایه‌گذار ایرانی را در کشورهای هدف، تحت پوشش قرار می‌دهد.
بیمه‌نامه خرید دین اسناد صادراتی
این بیمه‌نامه به منظور پوشش ریسک عدم بازپرداخت وجه اسناد صادراتی که جهت خرید دین توسط صادر کننده ایرانی به بانک عامل کشور ارائه می شود، صادر می‌گردد. بر اساس این بیمه‌نامه، در صورت عدم پرداخت وجه توسط خریدار خارجی، خسارت به بانک خریدار اسناد پرداخت می‌شود.
بیمه نامه صدور خدمات فنی و مهندسی
این بیمه‌نامه طرح‌ها و پروژه‌های ساختمانی را که توسط پیمانکاران یا شرکت های مهندسی ایرانی در سایر کشورها اجرا می‌شود و همچنین خدمات فنی و مهندسی ارائه شده از سوی آنها در خارج از کشور را در مقابل ریسک‌های سیاسی و تجاری تحت پوشش قرار می‌دهد. به عبارت دیگر درصورتیکه در اثر بروز هریک از ریسک‌های تحت پوشش صادر کننده ایرانی، خدمات فنی و مهندسی، موفق به دریافت مطالبات خود از کارفرماهای خارجی نشود، صندوق ضمانت صادرات بر اساس بیمه‌نامه صادره نسبت به جبران خسارت وارده به صادر کننده اقدام خواهد نمود.
سخن آخر
در این نوشتار، تمام نکات مرتبط با بیمه صادرات کالا و انواع آن‌را ذکرکرده‌ایم. در نظر داشته باشید که بیمه صادرات کالا، برای جلوگیری از خسارت‌های احتمالی که ممکن است شامل حال صادرکنندگان شود، بنا شده‌است. بنابراین گزینه مهمی برای تاجران و صادرکنندگان کالا محسوب می‌شود.